شهر تویسرکان کجاست؟ از پیش شماره این شهر تا مناطق گردشگری و مشاهیر آن

مشخصات

کشور	ایران
استان	همدان
شهرستان	تویسرکان
بخش	مرکزی
جمعیت	۵۵٬۷۰۸ نفر
مساحت	۱۵۵۶ کیلومتر مربع
زبان گفتار	لری تویسرکانی
مذهب	شیعه اثنی عشری
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۸۴ متر
شرایط آب و هوا	نیمه خشک
پیش شماره تلفن	۰۸۱
شناسه ملی خودرو	ایران۲۸ د
ره آورد	گردو، عسل، آلو، سماق و نقل، محصولات سفالی، تکه دوزی، چرم دوزی، منبت و معرق و ....

شهرستان تویسرکان که در ناحیه جنوبی استان همدان قرار گرفته، یکی از شهرهای پر جمعیت این استان است. تویسرکان از شمال به شهرستان اسدآباد، از جنوب به شهرستان نهاوند، از شرق به شهرستان ملایر و از غرب در جوار  شهرستان کنگاور از توابع استان کرمانشاه واقع شده‌است. این شهر بیش از هرچیزی به طبیعت زیبا و سرسبز خود معروف است. باغ‌های گردو در تویسرکان یکی از مهمترین جاذبه‌های این شهرستان هستند و گردوی تویسرکان در سراسر ایران به کیفیت بالا معروف است. این مسئله به دلیل قرار گیری شهر در دامنه کوه و آب و هوای معتدل است که باعث می‌شود درختان گردو به بهترین شکل ممکن رشد کنند. شهرستان تویسرکان در جنوب استان همدان واقع شده‌است. برای دسترسی به آن از از سمت استان‌های غربی، کافی است به شهر همدان برسید و از همدان به سمت جنوب استان حرکت کنید. اما برای دسترسی به تویسرکان از استان‌های شرقی و تهران، دو مسیر اصلی وجود دارد. مسیر اول از آزاد راه تهران ساوه عبور می‌کند. در این مسیر که حدود 398 کیلومتر است، از تهران تا تویسرکان حدود 4 ساعت و 40 دقیقه در سفر خواهید بود. مسیر دسترسی بعدی از تهران تویسرکان، از اتوبان قم عبور می‌کند. در این مسیر ابتدا به شهر قم و سپس اراک می‌رسید و از اراک به سمت ملایر حرکت می‌کنید. از ملایر در کمتر از نیم ساعت رانندگی به سمت غرب، به این شهر زیبا خواهید رسید. این مسیر 430 کیلومتری کمی بیشتر از مسیر قبلی و حدود 5 ساعت و 20 دقیقه طول خواهد کشید. شهرستان تویسرکان همدان یکی از شهرهای مرتفع در نواحی غربی ایران است که به صورت عمده به سه بخش کوهستانی، کوه‌پایه و جلگه تقسیم می‌شود. این مسئله باعث شده تا آب و هوای این شهر برای رشد انواع گیاهان و درختان بسیار مطلوب باشد و پوشش گیاهی گسترده و وسیعی در این منطقه شکل بگیرد. براساس شواهد تاریخی، شهرستان تویسرکان فعلی در محل ویرانه‌های رودلاور ساخته شده‌است. پس از این واقعه، در محل رودلاور روستاهای کوچک و بزرگی ایجاد شدند که دو روستای "توی" و "سرکان" وسعت و جمعیت بیشتری داشتند. با گسترش این دو روستا و ادغام آن‌ها با یکدیگر، شهری به وجود آمد که نامش از ترکیب اسم این دو روستا و توی‌سرکان بود. از طرفی، یکی دیگر از روایت‌هایی که درباره تاریخچه و معنی تویسرکان وجود دارد، این گونه بیان می‌کند که کلمه سر به معنای بزرگ و کلمه گان یا کان به معنای جا و مکان بوده وسرکان به معنی محل زندگی بزرگان است و معنی تویسرکان به معنای جایی نزدیک به سرکان است. مطلوب بودن آب و هوای تویسرکان یکی از دلایلی است که این شهر در طی تاریخ محل اقامت و زندگی بخش زیادی از تمدن‌ها بوده‌است. پوشش و لباس عمده مردم تویسرکان با پوشش شهر همدان شباهت بسیار زیادی دارد. زنان همدانی از عرقچین، کونیک، تومبان، آرخالق، دوش لوق، بوتون، ساغری، ارسی و گالش در پوشش خود استفاده می‌کنند. همچنین پوشش سنتی مردان در این شهرستان همدان هم شامل سرپوش نخلی و نمد، کونیک، گیوه و کلاش می‌شود. بافت جمعیتی عمده شهرستان، از اقوام فارس و لر تشکیل شده‌است.  زبان تویسرکان عمدتا لری است. تعدادی از روستاهای تویسرکان، زبان‌های کردی و ترکی هم به عنوان گویش مردم استفاده می‌شود. اما به صورت کلی زبان مردم اینجا نوعی از گویش لری تلقی می‌شود. البته که گویش لری مردم اینجا با گویش لری لرستان تفاوت‌های زیادی دارد و به لری تویسرکانی معروف است. همچنین در مرکز شهرستان تویسرکان، زبان فارسی با لهجه لری به عنوان زبان اصلی استفاده می‌شود. اگر در هر کدام از شهرهای ایران از کسی بپرسید که سوغات تویسرکان چیست پیش از هرچیزی به یاد گردوهای خوشمزه اینجا می‌افتد. گردو تویسرکان اصلی‌ترین و مهمترین سوغات آن است. این گردو از مرغوب‌ترین انواع در ایران و آسیا هستند و بخش زیادی از محصول گردو تویسرکان به کشورهای همسایه صادر می‌شود. اما علاوه بر گردوهای خوشمزه، سوغات دیگری هم دارد. پشمک، انواع آلو، سماق و نقل هم دیگر خوراکی‌های خوشمزه‌ای هستند که در سفر به این شهر زیبا می‌توانید بهترین و باکیفیت‌ترین آن‌ها را خریداری کنید. در این شهرستان بخش زیادی از هنر مردم به شکل صنایع دستی تولید می‌شود. سفال گری و محصولات سفالی یکی از مهمترین صنایع دستی تویسرکان و استان همدان است. علاوه بر محصولات سفالی، تکه دوزی، چرم دوزی، منبت و معرق و همچنین قلاب بافی از دیگر صنایع دستی این شهرستان هستند. همچنین انواع قالی و فرش‌های مرغوب و زیبا و باکیفیت در شهرها و روستاهای آن بافته می‌شوند که هرکدام دریایی از زیبایی را در خود جای داده‌است. شهرستان تویسرکان در دامنه کوه‌های الوند در استان همدان قرار گرفته‌ و بسیاری از دیدنی‌های آن در نواحی کوهستانی واقع شده‌اند. از‌ آنجایی‌ که زمستان‌های سرد و معمولا پربارشی در انتظار کوه‌های الوند است، سفر به تویسرکان هم در فص‌های سردتر سال توصیه نمی‌شود. بهترین زمان سفر به این شهرستان و لذت‌بردن از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی آن، از اوایل بهار تا انتهای تابستان است. در این ماه‌ها، می‌توانید بیشترین بهره را از هوای پاک و طبیعت بکر تویسرکان ببرید و با تجربه یک سفر خاطره‌انگیز، به شهر محل اقامتتان بازگردید.
 

این شهرستان شامل بخش‌های زیر می‌ باشد:

 

بخش ها:

مرکزی
 

دهستان:

دهستان حیقوق نبی، دهستان خرم ‌رود، دهستان سید شهاب، دهستان کرزان ‌رود
 

روستاها:

ابدالان، اشتران، بوستاندر، ترمیانک، چاشت‌ خوره، حاجی تو، دورودان، نجفیه، سگاوی، هرهره و ....
 

جای‌ های دیدنی شهرستان تویسرکان

 

پل کرزان

در اطراف تویسرکان، روستاهایی با طبیعت بکر و مناظر چشم‌نواز را به‌وفور می‌توانیم ببینیم. یکی از شاخص‌ترین این روستاها را می‌توان روستای کرزان در ۱۰ کیلومتری شمال‌غربی تویسرکان دانست که در مجاورت رود خرم‌رود قرار گرفته‌ است. در این روستا در کنار چشم‌اندازهای دیدنی از باغات و طبیعت، می‌توانید پل تاریخی کرزان را هم ببینید که در دهه ۳۰ شمسی روی رود خرم‌رود ساخته شده‌ است. این پل آجری که توسط اهالی روستا برای تردد راحت‌تر بنا شده، دارای ۴ دهنه با قوس هلالی و ساختار مهندسی منظم است که بازدید از آن برای علاقه‌مندان به طبیعت و معماری، خالی از لطف نیست.
 

آبشار افشار

برای دیدن یکی از زیبایی‌های طبیعی شهرستان تویسرکان، تنها کافی‌ست تا ۱۲ کیلومتر به‌سمت شمال بروید. در محدوده دره اسعدی، به یکی از آبشارهای زیبای منطقه می‌رسید که از کوه الوند سرچشمه می‌گیرد. این آبشار یکی از تفرجگاه‌های محبوب میان مردم تویسرکان است و در فصل‌های مناسب سال، بسیاری برای رهایی از هیاهوی شهر و لذت‌بردن از جریان گوش‌نواز طبیعت به این منطقه پناه می‌برند. جریان آب زلال این آبشار و مناظر اطراف آن، بهترین فرصت‌ها را برای عکاسی و گذراندن لحظاتی شاد و به‌یادماندنی برای‌تان خواهد ساخت.
 

دره گزندرسرابی

اگر از سمت شرق تویسرکان، وارد این شهر شوید، همان ابتدا، دره گزندرسرابی، یکی از زیباترین دیدنی‌های طبیعی شهر را خواهید دید. این دره باصفا یکی از معروف‌ترین بخش‌های کوهستان الوند محسوب می‌شود و با ۵۰۰ هکتار مساحت از بافت اقلیمی مناسبی برای زراعت و کشاورزی برخوردار است. در این منطقه، می‌توانید از دیدن چشم‌انداز زیبای رود سرابی، باغات زردآلو، گردو و گیلاس، کوه‌های الوند و طبیعت شاداب آن، سرشار از لذت و آرامش شوید.
 

پارک جنگلی کمربسته

در این بخش از مطلب، می‌خواهیم ببینیم تفرجگاه اصلی مردم تویسرکان کجاست و مردم این شهر برای تفریح، معمولا کجا را انتخاب می‌کنند؟ یکی از تفرجگاه‌های اصلی و باصفای تویسرکان، پارک جنگلی سرکان در ۳ کیلومتری این شهر است که یکی از دیدنی‌های شهر را هم در دل خود جای داده‌ است. در پارک جنگلی کمربسته، می‌توانید درختان سربه‌فلک‌کشیده، نهر روان در میان درختان و چشم‌انداز سرسبز زیبایی را ببینید؛ اما مهم‌ترین نکته این پارک، وجود ۶ اصله درخت تنومند چنار در آن است. این ۶ درخت با ارتفاعی برابر با ۳۰ متر در نزدیکی هم قرار دارند و گفته می‌شود که از قدیمی‌ترین چنارهای ایران هستند. قطعا گذراندن یک روز تعطیل در سایه‌ این درختان و گوش‌دادن به صدای طبیعت، می‌تواند به بخشی از خاطره‌انگیز‌ترین لحظات سفرتان به تویسرکان تبدیل شود.
 

آبشار اللو

قرارگرفتن تویسرکان در میان کوه‌های زیبای الوند، باعث به‌وجود‌آمدن جاذبه‌های طبیعی متنوعی در این محدوده شده‌ است. آبشار اللو یکی از همین دیدنی‌ها است که در ۶ کیلومتری تویسرکان قرار دارد و از ارتفاعات سیاه‌کمر در الوند سرچشمه می‌گیرد. این آبشار ۱۰ متری در نهایت به رودخانه سرکان می‌ریزد و در طول مسیر، چشم‌اندازهای زیبا و آرامش‌بخشی را برای گردشگران به‌ وجود می‌آورد.
 

خانه مسعودی

خانه مسعودی، عمارتی باشکوه و یادگاری از دوران قاجار است که در قلب شهر تویسرکان و در خیابان انقلاب قرار دارد. این خانه با مساحت ۱۳۳۲ مترمربع در ۲ طبقه بنا شده و تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و غربی را به نمایش می‌گذارد. در بخش اندرونی این عمارت، می‌توان زیباترین جلوه‌های معماری ایرانی شامل تزیینات گچ‌بری، آیینه‌کاری و نقاشی‌های نفیس را دید. در بخش بیرونی بنا هم حیاط زیبا با حوض و فواره‌هایی خودنمایی می‌کند و محیطی آرام‌بخش و زیبا را در معرض تماشای گردشگران می‌گذارد. کتیبه‌ای در کنار ورودی شاه‌نشین طبقه همکف این عمارت نصب شده که در آن، سال ۱۲۹۰ هجری قمری، به‌عنوان تاریخ ساخت بنا ذکر شده است؛ از همین‌ رو، قدمت خانه مسعودی را به بیش از ۱۳۰ سال پیش نسبت می‌دهند.
 

آرامگاه حبقوق یا حیقوق

بنابر روایات تاریخی، حیقوق یکی از پیامبران اهل کتاب است که حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح مبعوث شده‌ است. آرامگاه این پیامبر در حال حاضر در شهر تویسرکان قرار دارد و به‌عنوان یکی از مکان‌های مذهبی و مقدس یهودیان شناخته می‌شود. البته بنای آرامگاه در قرن هفتم هجری و در دوران حکومت سلجوقیان در این مکان ساخته شده و از ارزش تاریخی زیادی هم برخوردار است. این روزها بنای هشت‌ضلعی و مدور آرامگاه حبقوق با معماری خاص و ویژه‌اش، از برجسته‌ترین جاذبه‌های تویسرکان محسوب می‌شود و گردشگران زیادی را برای بازدید، به‌سوی خود جذب می‌کند.
 

بازار سرپوشیده

در ادامه معرفی جاهای دیدنی تویسرکان همدان، بیایید تا با هم ببینیم قدیمی‌ترین بازار تویسرکان کجاست؟ حتی اگر هم نمونه‌های بازار سرپوشیده را در دیگر شهرهای ایران دیده باشید، باز هم گشت‌و‌گذار در بازار سرپوشیده تویسرکان برای‌تان تکراری نیست. گشتن در این بازار، مانند یک موزه زنده مردم‌شناسی، شما را از نزدیک با حال‌و‌هوای زندگی مردم بومی شهر آشنا می‌کند.
البته که از اهمیت تاریخی این بازار و سابقه آن نیز نباید غافل شویم؛ بازار سرپوشیده تویسرکان در دوران صفویه بنا شده و در عمر ۳۷۰ ساله‌ خود، شاهدی بر روزگار سپری‌شده این شهر و سرگذشت مردم آن بوده‌ است. این بازار از یک راسته اصلی و ۴ راسته فرعی تشکیل شده و هر کدام از این راسته‌ها، شما را در بافت سنتی شهر به یکی از بناهای مهم مثل مسجد جامع و مدرسه شیخ علی خان می‌رسانند.
 

مدرسه شیخ علی خان زنگنه

تا از بافت سنتی تویسرکان دور نشده‌ایم، سری هم به مدرسه شیخ علی خان زنگنه بزنیم. این مدرسه که در محدوده بازار سرپوشیده تویسرکان قرار دارد، یادگاری ارزشمند از دوران صفویه به حساب می‌آید و توسط سلطان سلیمان ساخته شده‌ است. مدرسه شیخ علی خان به‌عنوان مدرسه علوم دینی، با ۳۶ حجره بنا شد و تا به امروز هم با همین عنوان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. از نکات جالب توجه این مدرسه، بنای تاریخی و چهار‌ایوانی آن است که با آجر و سقفی از طاق ضربی ساخته شده‌ و با ساختاری مستحکم، در طول تاریخ پابرجا و قابل استفاده باقی مانده‌ است.
 

قلعه اشتران

شهر تویسرکان و حوالی آن، به‌دلیل قرارگیری در مسیر گنجنامه، در تاریخ این سرزمین اهمیت زیادی داشته است. از همین‌ رو در ۱۸ کیلومتری این شهر و در جوار روستای اشتران، بقایای قلعه‌ای باشکوه دیده می‌شود که زمانی از مهم‌ترین دژهای نظامی منطقه بوده‌ است. این قلعه با زیربنای یک هکتار و با داشتن عمارتی دوطبقه و وسیع، از بهترین دیدنی‌های تاریخی تویسرکان به حساب می‌آید که با سرزدن به آن، می‌توانید از معماری دوران قاجار، هشتی و ۴ برج آن دیدن کنید.
 

کاروانسرای شاه‌ عباسی

در نزدیکی تویسرکان و در جوار روستای فرسفج، کاروانسرایی تاریخی دیده می‌شود که یادگاری از دوران حکومت سلسله صفویه به حساب می‌آید و نشانه‌هایی شاخص از معماری زیبای آن دوره را در خود دارد. این کاروانسرا با ۴ ایوان و برج‌های متقارن، به‌عنوان یکی از زیباترین کاروانسراهای به‌جامانده از آن دوران محسوب می‌شود و یکی از اقامتگاه‌های اصلی مردم در مسیر سفر به عراق بوده است. آجرکاری‌ها و برج‌های دایره‌ای قرارگرفته در این کاروانسرا و محیط تاریخی آن، این بنا را به یکی از دیدنی‌های شهر تبدیل کرده‌اند که پیشنهاد می‌کنیم حتما از آن بازدید کنید؛ ضمن اینکه می‌توانید از پل چهارصدساله فرسفج هم در نزدیکی کاروانسرا دیدن کنید و جلوه‌های بیشتری از معماری دوران صفویه را از نزدیک ببینید.
 

خانه دکتر اقتداری

در خیابان شریعتی تویسرکان، می‌توان یکی دیگر از خانه‌های قدیمی این شهر را دید که در دوران قاجار و با سبک‌و‌سیاق همان دوران ساخته شده‌ است. این بنا ۱۵۰ سال قدمت دارد و با ۴ حیاط مرکزی در ۲ طبقه و با طاق‌نماها و تزیینات داخلی زیبا، یکی از دیدنی‌های تاریخی شناخته‌شده در تویسرکان به حساب می‌آید. در حال حاضر، خانه اقتداری به‌ نمایشگاهی برای صنایع‌دستی و آثار هنری هنرمندان شهر تبدیل شده‌ است. پس اگر به تویسرکان سفر کردید، می‌توانید از اهالی بپرسید که خانه هنرهای دستی تویسرکان کجاست؟ بدون شک با راهنمایی محلی‌های مهمان‌نواز، به‌راحتی به این خانه زیبا و تاریخی خواهید رسید.
 

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان تویسرکان

 

رضی الدین آرتیمانی

این شاعر معروف در عهد صفوی یکی از ادیبان دربار صفوی بوده اشعار زیادی را در همین دوران سروده است. آرتیمانی در روستای آرتیمان در نزدیکی همین شهر به دنیا آمد و پس از مدتی برای تحصیل به همدان رفت. با درخشش خود در هنگام تحصیل در همدان به دربار شاه عباس صفوی راه پیدا کرد و مجموعه آثار متنوعی را در آن زمان سرود.
 

یدالله مایل تویسرکانی

یکی دیگر از شخصیت‌های معروف تویسرکان است. این شاعر و روزنامه نگار در شهر همدان به تحصیل پرداخت و در سال 1283 اولین مدرسه را در این شهر دایر کرد. همچنین پس از مدتی به تهران عزیمت کرد و در کنار تدریس به روزنامه نگاری پرداخت. یدالله مایل تویسرکانی در دوران زندگی خود بیش از 20000 بیت شعر سروده است.